خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و ادب _ الناز رحمت نژاد: گزارشهای چهارمین روز از هجوم سراسری عراق به ایران، تلاش نیروهای عراقی را برای اشغال نقاط مهم و پیشروی در عمق منطقه جنوب نشان می‌دهد.
دشمن تجهیزات زرهی بیشتری به کار گرفت و به آبادان و خرمشهر نزدیکتر شد و بستان را در آستانه سقوط قرار داد. همچنین منطقه میانی، شاهد ورود نیروهای مهاجم به داخل شهرهای قصرشیرین و سرپل ذهاب بود. در منطقه شمال غرب، پیرانشهر و مهاباد تهدید شدند.
هواپیماهای دشمن امروز بیش از ۱۰ شهر را مورد هجوم قرار داده و نقاط مختلفی از این شهرها را بمباران کردند که علاوه بر خسارات مالی، تعدادی از مردم نیز کشته و مجروح شدند. در جریان این تجاوزات چند هواپیمای دشمن سرنگون شد.
به نظر می‌رسد در جمهوری اسلامی اختلافات بر سر چگونگی ادامه جنگ و به کارگیری نیروها بالا گرفته است. بنی صدر بر استفاده از ارتش و انجام عملیات کلاسیک تاکید دارد و تلاش می‌کند خود را یگانه حامی ارتش معرفی کرده و از این طریق موقعیت خود را در داخل کشور تثبیت کند. در مقابل، نیروهای خط امام اتکا به جنگ‌های کلاًسیک و جنگ افزارهای کلاسیک را کافی ندانسته، خواستار استفاده از شیوه‌های انقلابی و جنگ مردمی علیه عراق هستند. از سوی دیگر استراتژی جنگ سریع عراق آثار شکست خود را کم کم نشان می‌دهد و رژیم عراق که موفق نشده به اهداف سه روزه خود در جنگ نائل آید و خود را رو در روی یک جنگ طولانی می بیند، تلاش گسترده‌ای را جهت دریافت سلاح از شوروی و فرانسه در پیش گرفته است.
برای همین، طارق عزیز پس از دیدار از مسکو، بلافاصله برای ملاقات با ژیسکاردستن وارد فرانسه شد. در خاورمیانه، جنگ ایران و عراق منجر به بروز شکاف بیشتر در جهان عرب گردیده است. کشورهای مصر، اردن، مراکش، قطر، کویت، عربستان سعودی، یمن شمالی، از عراق حمایت می‌کنند و کشورهای یمن جنوبی، سوریه و لیبی در کنار ایران قرار گرفته‌اند. در سطح بین المللی، آمریکا به منظور پیشگیری از آثار ناشی از عدم موفقیت عراق، مشورتهایی را با متحدین خود آغاز کرده است. آمریکا در پی ایجاد یک نیروی دریایی مشترک جهت محافظت از تنگه هرمز است. شوروی که از حضور بیشتر ناوگان‌های آمریکا به همراه ناتو در خلیج فارس نگران است واشنگتن را به تدارک تجاوز علیه ایران و سایر کشورهای منطقه متهم می‌سازد.
همزمان با هفته دفاع مقدس و ۳ مهر ۱۳۵۹ سومین روز از آغاز جنگ تحمیلی با تورق روزشمار جنگ ایران و عراق، کتاب چهارم، هجوم سراسری که توسط مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی گردآوری شده، به مرور و بازخوانی تشدید فشار دشمن در جبهه جنوبی طی حملات زمینی، هوایی و دریایی پرداختیم که مشروح آن در ادامه این گزارش می‌آید؛
حملات و درگیری زمینی
جبهه جنوبی
با آغاز روشنایی هوا، میگ های دشمن بمباران خرمشهر و نقاط مهم آن، مخصوصاً تأسیسات نیروی دریایی را آغاز کردند، از شب گذشته تانک‌های بیشتری از دشمن (تا ۵۰۰ تانک گزارش شده)، در نقاط مرزی خرمشهر و آبادان مستقر شده، تعدادی از آنها شروع به پیشروی در خاک ایران کردند. اوایل صبح حدود ۵۰ تانک تا ۸۷ کیلومتری خرمشهر رسیدند که توسط هواپیماهای خودی بمباران شدند.
به گزارش اداره مرکزی اطلاعات سپاه، دشمن با استفاده از نیروهای تازه نفس و با پشتیبانی هوایی، باز هم از طریق مرز شلمچه به سوی خرمشهر پیشروی کرد و حوالی ظهر به پلیس راه خرمشهر رسید و نیروی زرهی اش در ۵ کیلومتری خرمشهر مستقر گردید. بمباران‌ها و آتش دوربرد دشمن تعداد زیادی از مردم را شهید و مجروح کرده است. تا این زمان اکثر سکنه مجبور به تخلیه شهر شده‌اند، ولی نیروهای مردمی و نظامی با وجود کمبود امکانات و سلاح به مقاومت خود ادامه داده، سقوط خرمشهر را هشدار می‌دهند.
به علت شدت آتش، سربازان مجبور به ترک پادگان دژ شده‌اند. از سوی دیگر قسمتی از ستون زرهی دشمن که از محور جاده خرمشهر اهواز قصد محاصره خرمشهر را داشت، با آتش خودی فلج شده، از حرکت باز مانده است و تعدادی هم در گل فرو رفته‌اند. از سوی دیگر نیروی زمینی ارتش اعلام کرد: «تعداد ۱۰۰ تانک در جاده خرمشهر اهواز مستقر شده‌اند و پمپ بنزین و پادگان دژ را زیر آتش شدید قرار داده‌اند. توپخانه ۱۷۵ م. م خودی از کار افتاده
و گردان تانک در محاصره دشمن است.»
اداره مرکزی اطلاعات سپاه در ساعت ۲۲ اعلام کرد: «وضعیت خرمشهر خوب نیست. به توپخانه و زرهی نیاز شدید است. خرمشهر از دو طرف در محاصرۀ نیروهای بعثی است. آنها از راه شلمچه تا چهار کیلومتری خرمشهر آمده‌اند. از راه شمال هم تا ۴ ۵ کیلومتری رسیده‌اند. نیاز به کمک فوری است.»
آبادان نیز امروز زیر آتش شدید دشمن قرار داشت و نقاط مختلف شهر، از جمله بیمارستانها، پالایشگاه و اسکله‌ها و دیگر تأسیسات شهر بمباران گردید و تعداد زیادی کشته و مجروح شدند. کشته‌های روز قبل ۲۰۰ نفر و مجروحین بسیار ذکر شده و آب و برق قطع گردیده است. توپخانه مستقر در آبادان با توپ‌های دوربرد دشمن اجرای آتش می‌کند. در پی اعلام پیشروی ۲۰۰ دستگاه تانک به سوی اهواز، بسیاری از نقاط حساس شهر سنگربندی شده، مردم و نیروهای نظامی به حال آماده باش درآمدند. تعدادی از این تانک‌ها که به سوی اهواز پیش می‌رفتند در باتلاقها گیر کرده با آتش خودی منهدم شدند. بسیاری از نقاط حساس شهر سنگربندی شده، مردم و نیروهای نظامی به حال آماده باش درآمدند. تعدادی از این تانک‌ها که به سوی اهواز پیش می‌رفتند در باتلاقها گیر کرده با آتش خودی منهدم شدند.
به گزارش اداره مرکزی اطلاعات سپاه: «در منطقه بستان، نیمه شب گذشته، تانک‌های خودی به دشمن هجوم بردند. درگیری چند ساعت ادامه داشت و ۱۳ تانک خودی منهدم شد. قبل از روشنایی هوا درگیری شدت یافت و تانک‌های دشمن از طرف چزابه و پشت تپه‌های الله اکبر به نزدیکی بستان رسیدند. هرچند در طول درگیری توپ‌های دوربرد خودی روی دشمن اجرای آتش می‌کردند و برادران پاسدار نیز درگیر بودند، ولی حدود ظهر تانک‌های دشمن به یک کیلومتری بستان رسیدند. در این زمان برادران پاسدار به شهر بازگشته، تصمیم گرفتند در صورت پیشروی دشمن، تنها پل ارتباطی را منهدم کنند تا از ورود دشمن جلوگیری شود.»
طبق آخرین خبر «بستان در حال سقوط و نیروی خودی در حال عقب نشینی است.
ژاندارمری سوسنگرد نیز اعلام کرد: «نیروهای پاسگاه حقیریه مجبور به عقب نشینی شده‌اند».
جبهه میانی
در ابتدای منطقه میانی، طبق اعلام ژاندارمری ایلام: «پاسگاههای مرزی سعیده و پیچانگیزه ارتباطشان قطع شده و به خاطر بسته شدن راه و نرسیدن پشتیبانی مواد غذایی در حال سقوط هستند».
در محور مهران، «ارتش ۴۰ کیلومتر به طرف دهلران عقب نشینی کرده و جاده دهلران به مهران مسدود است. مردم ایلام بسیج شده، در کوه‌های اطراف مشغول سنگربندی هستند».
از صبح امروز در محور شهرک قره بلاغ (چند کیلومتری پل ذهاب)، درگیری به شدت ادامه دارد. از طرف دیگر، حدود ساعت ۱۱، چهار تانک عراقی از بیراهه ناگهان وارد سرپل ذهاب شده، به طرف مقر سپاه آتش گشودند که با پاسخ برادران پاسدار مجبور به فرار شدند و در پی آن با حمایت هلیکوپترهای کبری، نیروهای سپاه و ارتش، ۳۵ تانک دشمن را منهدم و نیروهای عراقی را تعقیب کردند.
پاسگاههای مرزی قصرشیرین با دشمن درگیر و ارتباطشان با مرکز قطع شده است. ارتش قادر به پشتیبانی از آنها نیست و پاسگاه تنکاب نو تخلیه شده است. اجرای آتش روی شهر ادامه دارد. تنها راه ارتباطی، مسیر گیلان غرب است که دشمن برای تصرف آن تلاش می‌کند. محاصره کامل است. تیپ ابوذر دستور عقب نشینی داده است. مسئولین و فرماندهان نظامی مکرراً سقوط قصرشیرین را هشدار داده و درخواست کمک کرده‌اند. در آغاز شب، سپاه غرب کشور اعلام کرد: «نیروهای مهاجم در ساعت ۱۸، از طریق قلعه سفید و هدایت وارد قصرشیرین شده، مقر تخلیه شده سپاه و رادیو تلویزیون را تصرف کردند.»
جبهه شمالی
برابر گزارش رکن دو ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی: «در حال حاضر جاده بزمیر آباد که راه تردد به دالاهو، جوانرود، سنجابی و روانسر است در اختیار ارتش عراق است و مهاجمین قصد دارند به زودی از طریق کوزران سنجابی به کرمانشاه حمله کنند.»
طبق گزارش اداره مرکزی اطلاعات سپاه: «ارتش عراق قصد دارد فردا از راه مرز کلاشین و پیرانشهر و سردشت با ۱۵۰ تانک حمله کند.»
گزارش دیگری از منبع فوق حاکی است: «در مهاباد به دلیل عدم همکاری ارتش، نیروهای سپاه مجبور شدند مراکز خود را تخلیه کرده، به مقر اصلی خود در نزدیکی پادگان بروند که بین راه مورد حمله قرار گرفتند. همچنین ساختمان ترابری که در اختیار نیروهای سپاه بوده و قسمتی از پایگاه ژاندارمری مهاباد ویران شده است.»
حملات و درگیریهای هوایی
بوشهر: از نیمه شب گذشته هر ساعت یکبار هواپیماهای دشمن به بوشهر حمله کردند. این تجاوزات در تمام روز و تا اواخر شب ادامه یافت. چند هواپیمای دشمن سقوط کرد و ۳ فانتوم خودی دچار سانحه شد.
امیدیه: ساعت ۱۶، پایگاه هوایی امیدیه مورد اصابت چند بمب هواپیماهای دشمن قرار گرفت و خساراتی به آن وارد شد.
آغاجاری: در حمله هواپیماهای دشمن به آغاجاری، ساختمان اداره راه مورد اصابت واقع شد.
آبادان: خوابگاه دانشجویان در آبادان، هدف راکت میگهای عراقی قرار گرفت.
اهواز: شهر اهواز امروز چندین بار مورد تجاوز هواپیماهای دشمن قرار گرفت اطراف پل هلالی، صنایع فولاد، و تأسیسات گاز و نفت در نزدیکی پادگان دقاقله بمباران شد. همچنین در محله زیتون کارمندی چند منزل ویران و بیش از ۱۲ نفر کشته و ۱۲ نفر مجروح شدند.
مسجدسلیمان: در بمباران ۲ نقطه از شهر مسجدسلیمان در بعدازظهر امروز، ۲۱ نفر کشته و حدود ۴۰ نفر مجروح شدند.
دزفول: هواپیماهای دشمن امروز باند پایگاه هوایی دزفول را بمباران کردند.
کرمانشاه: در ساعتهای ۲۰/۶ و ۵۰/۸، هواپیماهای دشمن کرمانشاه را بمباران کردند که چندین نفر کشته و مجروح شدند.
ارومیه: چند میگ عراقی، ساعت ۷، به انبار مهمات کنار دریاچه ارومیه حمله کردند که دو فروند آنها سقوط کرد.
تبریز: امروز چهار میگ عراقی پالایشگاه تبریز را هدف قرار دادند که چند نفر کشته و مجروح شدند و دو میگ مورد اصابت قرار گرفت.
اطلاعیه‌های ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران
اطلاعیه ۴۶
انفجارات و شلیک گلوله‌های پپاپی در بغداد همچنان به گوش می‌رسد که نشانگر فتح دریچه جدیدی از نبرد با صدام است. همچنین خبر می‌رسد که امراء و افسران بازنشسته ایرانی وفادار به ملت و حکومت جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور به سفارتخانه‌های جمهوری اسلامی ایران مراجعه و اعلام آمادگی کرده‌اند تا به عنوان یک سرباز ساده در خدمت اسلام علیه حکومت بعثی وارد میدان شوند خبر می‌رسد که امراء و افسران بازنشسته ایرانی وفادار به ملت و حکومت جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور به سفارتخانه‌های جمهوری اسلامی ایران مراجعه و اعلام آمادگی کرده‌اند تا به عنوان یک سرباز ساده در خدمت اسلام علیه حکومت بعثی وارد میدان شوند.
اطلاعیه ۴۷
شب گذشته، پنجاه تانک عراقی در شلمچه که به اراده خداوند به گل نشسته بود، مورد حملات نیروهای ایرانی قرار گرفت. مهاجمین پا به فرار نهادند. در پی هجوم ارتش عراق به مردم بی دفاع شهرهای قزوین، تبریز، کرمانشاه و خارک، چند نفر از مردم غیرنظامی شهید و مجروح شدند. در مقابله با این حمله، نیروهای مسلح سه گانه ارتش به مقابله برخاسته، تا ساعت ۹ بامداد پنجشنبه ۳/۷/۵۹ سه فروند در جزیره خارک در دریا سرنگون شدند.
در پی حمله ۶ میگ عراقی به تبریز، چهار فروند آنها سقوط کرده‌اند. از دو فروند فراری یکی در دریاچه ارومیه سقوط کرد و آخرین میگ را رزمندگان ارومیه سرنگون کردند. صبح امروز یک میگ در یاسوج سقوط کرد و خلبان آن دستگیر شد.
اطلاعیه ۴۹
دنباله کارنامه عملیاتی امروز صبح (۵۹/۷/۳) ارتش:
۱- ساعت ۳۰/۷، در پی حمله میگهای عراقی به دزفول نیروهای ایرانی به مقابله برخاسته، در هجومی گسترده آنها را مجبور به فرار و یک میگ عراقی را سرنگون کردند.
۲- توپخانه دشمن، بیمارستان شرکت نفت را در آبادان به توپ بست.
۳- در حمله هوایی فانتومهای ارتش ایران، پاسگاه صفریه عراق به کلی منهدم شد.
۴- هم اکنون حریم فضایی خوزستان در حفاظت کامل نیروی هوایی ارتش است .
۵- صبح امروز حملات وسیع هوایی ارتش ایران به تأسیسات نفتی پایگاه‌های هوایی بغداد، اربیل، موصل و کرکوک در عراق آغاز و مواضع نظامی و تأسیسات نفتی دشمن به شدت کوبیده شد. در جریان این حملات میگهای عراقی به مقابله برخاستند که ۸ میگ سرنگون و یک فانتوم ارتش ایران مورد اصابت گلوله قرار گرفت.
۶- پیش از ظهر امروز پالایشگاه نفتی خانقین توسط دو جنگندۀ ایران بمباران شد.
۷- در ساعت ۴۰/۱۲ دو میگ مهاجم عراقی در بوشهر توسط فانتومهای ایران سرنگون شدند.
قسمتی از اطلاعیه ۱۶۱
اقدامات نیروی هوایی در روز ۵۹/۷/۳:
۱- باند اصلی و فرعی و تأسیسات نظامی کرکوک زده شد.
۲ – پالایشگاه کرکوک برای چندمین بار مورد حمله واقع و خسارت زیادی به آن وارد شد.
۳- یازده فروند هواپیمای متجاوز عراقی توسط نیروهای ایرانی منهدم شدند.
بازتاب حملات و درگیریها
رادیو لندن: نیروهای عراقی از دو جبهه عبور کرده، وارد ایران شدند یک دسته از شط العرب (اروند رود) عبور کردند و دسته دوم وارد شهرهای ایلام و کرمانشاه شدند. در جبهه شمالی، طبق ادعای عراق، قصرشیرین و مهران و همچنین سایر مناطق مرزی به دست عراق افتاده است و امروز نیز نفت شهر را تصرف کرده و در آستانه تصرف سرپل ذهاب است. ایران این ادعا را تکذیب کرد. در دو روز گذشته نیروهای عراقی به مواضع ایران در داخل و خارج خرمشهر و آبادان حمله کرده‌اند. با اینکه گزارشهای دو طرف متناقض است، به نظر می‌رسد خسارات وارده به این شهرها زیاد باشد. عراق مدعی است امروز دو شهر دیگر را تسخیر کرده است. با این حساب شهرهای تحت تصرف نیروهای عراقی اکنون به ۵ شهر بالغ می‌شود. عراق می‌گوید که فقط سرزمین‌هایی را به تصرف خود درمی آورد که به آن کشور تعلق دارند. امّا به نظر می‌رسد عراق در پی سرزمین‌های بیشتری است تا اگر کار به مذاکره کشید، در
موقعیت قوی‌تری قرار داشته باشد.
رادیومونت کارلو: درگیریهای زمینی در دو جبهه اصلی جریان دارد: یکی در منطقه میان قصرشیرین و مهران (که به نظر ناظران نظامی غرب، اوضاع نظامی در این جبهه تغییری نکرده است)، و دیگری در منطقه شط العرب که نیروهای عراقی پیروزی‌های مهمی در این جبهه به دست آورده‌اند. به عقیده همین ناظران پیشرفت نیروهای عراقی در این منطقه متوقف شده است.
رادیو لندن: عراق ادعا کرد امروز ۱۹ هواپیمای ایران را سرنگون ساخته است. این کشور مدعی است تاکنون بیش از ۱۳۰ هواپیمای ایرانی را سرنگون کرده است که این رقم بیش از یک چهارم نیروی هوایی ایران را تشکیل می‌دهد.
رادیو لندن به نقل از خبرنگار خود در بغداد گزارش داد: در سحرگاه امروز هواپیماهای ایران به بغداد حمله کردند و ساعتی بعد موج حمله دیگری آغاز شد و دو هواپیمای ایران در ارتفاع کمی بر فراز شهر پرواز می‌کردند تا مورد اصابت گلوله‌ها قرار نگیرند. عراق مدعی است صبح امروز سه فانتوم ایران را سرنگون کرده، ولی کارمندان سفارت انگلیس در بغداد که شاهد جریان بودند، میگویند عراقی‌ها نتوانستند هواپیماها را سرنگون کنند.
رادیو آمریکا: رادیو تهران اعلام کرد هواپیماهای این کشور روز گذشته به بغداد، کرکوک و موصل حمله کرده‌اند. از طرف دیگر به گفته منابع عراقی، دیروز هواپیمای ایرانی به وسیله عراق سرنگون شده است و در همین حال ایران نیز ادعا کرد که حداقل ۱۰ هواپیمای عراقی را سرنگون و خسارات سختی به تانک‌های عراقی در مرز غربی ایران وارد ساخته است.
رادیو اسرائیل: شب گذشته هواپیماهای ایران مجدداً به بصره حمله کردند. این سومین حمله هوایی ایران به بصره است. در این حمله هواپیماهای عراق و آتشبارهای ضدهوایی این کشور وارد عمل شدند و صدای انفجارهای شدید و متعددی در اطراف بصره و پادگان نیروی دریایی آن به گوش رسید.
رادیو مونت کارلو: رئیس هلال احمر ایران گفت: هواپیماهای عراقی به شهرآبادان حمله کرده، شصت تن را در بیمارستان‌های شهر کشته‌اند. طارق عزیز، معاون نخست وزیر عراق گفت: نیروهای عراقی از آغاز عملیات تاکنون ۱۴۰ فروند هواپیمای ایرانی را از بین برده‌اند.
جمهوری اسلامی ایران (اوضاع داخلی، مواضع و…)
مواضع مسئولین
پیام امام خمینی: «در دو سه ساعت قبل یک صدایی در بالای آسمان پیدا شد و از جاهای مختلف، از قراری که گفتند اظهار نگرانی کردند. در صورتی که مسئله‌ای نبود که نگرانی داشته باشد و فقط آن طوری که به ما اطلاع دادند، یک مانور هوایی بوده است برای امتحان و هیچ خوفی نیست. همه ما سالم و سلامت هستیم و در اینجا هم هیچ قضیه‌ای واقع نشده. ما از آن قدرتهای بزرگ نترسیدیم. اینکه قدرتی ندارد، عراق که چیزی نیست. با دست قوی ملت، تأیید خدای تبارک و تعالی این ریشه‌های فساد قطع خواهد شد و اسلام گسترش پیدا خواهد کرد.»
رئیس جمهور: «بعدازظهر گفتند که مردم خرمشهر دارند شهر را تخلیه می‌کنند و هر آن ممکن است شهر سقوط کند، در راه دیدیم که اتومبیل‌ها دارند می آیند و یک قطار طولانی از وسایل نقلیه تشکیل شده بود. امروز معلوم می‌شود که ارتش ما توانا بوده و فقط لاز مبوده به او روحیه بدهیم ما با استقامت و مقاومت این ارتش را با چنان روحیه‌ای وارد کارزار کردیم که مایه شگفتی هموطنان ما و افکار عمومی دنیا گشت.»
دکتر بهشتی رئیس دیوان عالی کشور: «ملت ما، مسئولان کشور هیچگاه خواهان برخورد مسلحانه با همسایگان خود نبودند، امّا وقتی رژیم بعثی دست نشانده عراق به مرزها و شهرهای ما تجاوز می‌کند و به جای تل آویو شهرهای ایران را بمباران می‌کند راه ما این است که با قدرت و فداکاری هرچه بیشتر با متجاوز روبرو شویم. جنگ‌های انقلاب غیر از جنگ‌های کلاسیک است. انقلاب ما با اتکاء بر جنگ‌های کلاسیک و جنگ افزارهای کلاسیک بر دشمن خودش که به همه اینها مجهز بود، پیروز نشد، با اتکاء به شیوه‌های انقلاب بر دشمن پیروز شد جنگ‌های انقلاب غیر از جنگ‌های کلاسیک است. انقلاب ما با اتکاء بر جنگ‌های کلاسیک و جنگ افزارهای کلاسیک بر دشمن خودش که به همه اینها مجهز بود، پیروز نشد، با اتکاء به شیوه‌های انقلاب بر دشمن پیروز شد.»
آقای هاشمی رئیس مجلس شورای اسلامی: «متجاوزان عراقی حمله‌هایشان را بیشتر روی مواضع غیرنظامی متمرکز کرده‌اند. دیروز در آبادان به مدارس حمله کردند و رئیس مدرسه‌ای را با جمعی از دانش آموزان شهید کردند. رژیم عراق به هیچ حدی پایبند نیست و هیچیک از موازین بین المللی جنگ را مراعات نمی‌کند. علاوه بر اینکه اصل اقدامشان تجاوز بی‌دلیل است، در عین حال با پررویی می‌خواهند مسئولیت شروع جنگ را به گردن ایران بیندازند، ولی همه دنیا فهمیده‌اند که ایران شروع کننده جنگ نبوده است.»
کاردار ایران در پاریس: «ایران قدرت نظامی را برای پیروزی دارد، مشروط بر آنکه ابر قدرتها در درگیری شرکت نکنند آتش بس مشروط به عقب نشینی نیروهای عراقی از سرزمین‌های ایران است.»
مواضع و اقدامات سازمانها و ضد انقلاب
خبرهای رسیده از غرب کشور حاکی است: میاندوآب و بوکان پس از ناآرامی‌های ۳ روز گذشته رو به آرامش نهاده است. در مهاباد ضدانقلاب به ضرب الاجل مقامات لشکر و کشوری در زمینه تسلیم سلاح و ترک مواضع توجهی نکرده، و با حفظ مواضع به مقاومت خود ادامه می‌دهند. از سوی دیگر، درگیریها در نوار مرزی آذربایجان غربی بالا گرفت و به شهر ارومیه کشیده شد. این شهر از ناحیه جنوب و جنوب غربی مورد هجوم ضدانقلاب قرار گرفت و مهاجمین با سلاح سنگین به پادگان و داخل شهر تیراندازی کردند.
سازمان جاما: بالاخره دست امپریالیسم آمریکا و شید هم ابرقدرت شرق از آستین عراق درآمد و حملات خود را بی‌وقفه در یک جبهه گشوده، از جنوب و غرب آغاز کرد. اگر بدون شبهه گفته شود نتیجه جسارت عراق، عملکردهای غلط در داخل بوده است، سخنی به گزاف نگفته‌ایم.
حزب توده: جنگ راهزنانه حکومت بعثی عراق بر ضد میهن اسلامی ما جنگی است به سود امپریالیسم به سرکردگی آمریکا و به زیان خلق‌های عرب. ادعای دولت عراق مبنی بر پس گرفتن حقوق از دست رفته خود در زمان شاه، ادعای بی‌اساسی بیش نیست. آنچه دولت بعثی عراق می‌خواهد این است که نمی‌تواند انقلاب ایران را که خواهان وحدت تمام خلق‌های مسلمان در مبارزه علیه امپریالیسم آمریکاست، تحمل کند.
رادیو صدای ملی ایران: مسائل مورد اختلاف ایران و عراق مسائلی نیستند که نتوان آنها رابا مذاکره حل کرد. باید مقامات هر دو کشور با بردباری عمل کنند و به عملیات جنگی پایان دهند.
حزب رنجبران ایران: رژیم بعثی صدام هیزم کش جنگ افروزی دو ابرقدرت برای نابود کردن انقلاب ما شده، گستاخانه خاک میهن ما را مورد تجاوز قرار داده است. این جنگ تجاوزکارانه نشان داده که ما به ارتشی منظم، قوی و رزمنده احتیاج داریم که باید تا آنجا که به استقلال و حاکمیت کشور لطمه نزند، به تکنیک پیشرفته جنگ‌ها مجهز باشد.
عراق (اوضاع داخلی، مواضع و…)
طارق عزیز، معاون نخست وزیر عراق در پاریس: «ایران مواد قرارداد الجزایر را به نفع عراق بود، نقض کرده و حقوق مشروع عراق را نادیده گرفته است. بنابراین ما مجبور شدیم سرزمین‌های خود را با قدرت آزاد و حاکمیت کامل عراق را بر شط العرب برقرار و قرارداد ۱۹۷۵ را لغو کنیم. ما به شرطی آمادۀ مذاکره با ایران هستیم که دولت ایران به حاکمیت ما بر شط العرب و سرزمین‌هایی را که چند روز پیش آزاد ساخته‌ایم احترام بگذارد. جزایر تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی، جزایر عربی هستند نه عراقی و حاکمیت آنها باید به دولت امارات باز گردد و عراقی وظیفه آزاد ساختن آنها را ندارند.»
طارق عزیز، پس از یک دیدار برق آسا از شوروی وارد پاریس شد. وی پس از ملاقات و گفتگو با والری ژیسکاردستن، رئیس جمهوری فرانسه گفت: ملاقات من با ژیسکاردستن کاملاً سیاسی بود و در مورد اسلحه صحبت نکردیم.
وزیر دفاع عراق: «عراق هنوز از شوروی تقاضا اسلحه بیشتری نکرده است. امّا عراق برای رسیدن به اهداف خود هر قدر لازم باشد، جنگ را ادامه خواهد داد.»
نمایندگی عراق در جده ضمن بیانیه‌ای اعلام کرد: «تصمیم عراق دایر بر لغو قرارداد ۱۹۷۵ الجزایر لغو یک طرفه نبوده، زیرا ایران بند ۴ این قرارداد و ماده ۴ معاهده مرزهای بین المللی و حسن همجواری را نقض کرده است.»
وزارت خارجه عراق: «دولت یونان طی پیامی از اینکه عراق به دفاع از حق حاکمیت و منافع حیاتی اش برخاسته، مراتب همدردی خود را ابراز داشته است. به دنبال بمباران مجتمع بزرگ پتروشیمی عراق توسط هواپیماهای ایران، صدها تن از اتباع کشورهای آمریکا، آلمان غربی، انگلستان، پاکستان، هندوستان، کانادا، استرالیا، بلژیک، چین، هلند، ایتالیا، ژاپن، یوگسلاوی، یونان و مجارستان از عراق وارد کویت شد ه اند. بر اساس گفته اتباع ایتالیا که از عراق واردرم شده‌اند، مجتمع پتروشیمی و فرودگاه نظامی بصره بر اثر بمباران هواپیماهای ایران، کاملاً ویران شده‌اند. عراق تصمیم گرفت صدور نفت خود را از شمال عراق به بندر طرابلس لبنان، از طریق خطوط لوله‌ای که از سوریه می‌گذرد، از سرگیرد. با این خطوط عراق سالانه بیست میلیون تن نفت صادر می‌کند.»
مواضع و اقدامات کشورها
کارتر: آمریکا به هیچ‌وجه در این حادثه دخالت ندارد. این جنگ رنج‌ها و مصائب بی‌دلیلی برای مردم دو کشور به بار آورده و برای صلح و ثبات منطقه خطری بزرگ به شمار می‌رود. باید فوراً خاتمه یابد و هیچ کشور دیگری نباید در این منازعه مداخله کند.
ادموندماسکی، وزیر امور خارجه آمریکا: آمریکا و شوروی که در جنگ ایران و عراق بی طرف هستند، معتقدند احتمال شدت درگیری وجود دارد. ایالات متحده در حال مشورت با متحدین خود در مورد ایجاد یک نیروی دریایی در صورت مسدود شدن خلیج فارس است. هم روس‌ها و هم ما می‌دانیم این اوضاع به سود هیچکس نیست و هر دو بر آنیم راهی برای پایان آن بیاییم.
گرومیکو، وزیر خارجه شوروی در سی و پنجمین اجلاسیه مجمع عمومی سازمان ملل متحد: بر ایران علناً فشار وارد می‌آید، و واشنگتن ضمن تدارک تجاوز علیه ایران و سایر کشورهای خلیج فارس به هر وسیله می کوشد جنگ ایران و عراق را شدت دهد.
سخنگوی رئیس جمهور فرانسه: برای اختلاف ایران و عراق باید یک راه حل سیاسی پیدا شود. وی از ابر قدرتها خواست از خود خویشتن داری نشان دهند.
انور سادات: جنگ ایران و عراق بهترین فرصت را برای سرنگون کردن رژیم غیرمسئول خمینی، در اختیار ارتش ایران قرار داده است. به دنبال اردن، قطر و کویت، امروز عربستان سعودی، مغرب، یمن شمالی و موریتانی از عراق پشتیبانی کردند. ملک حسن، پادشاه مغرب، پشتیبانی معنوی، مادی و نظامی خود از عراق را به اطلاع سفیر عراق در مغرب رساند. ملک حسن، در دو پیام مشابه به رهبران ایران و عراق ابراز داشت که این جنگ به منزله خودکشی است و باید در مورد آن به تاریخ و نسل‌های آینده حساب پس داده شود.
نخست وزیر اسرائیل: آمریکا نمی‌تواند بی‌تفاوت و بی طرف بماند و باید امکانات خود را علیه مسلمانان منطقه خصوصاً ایران به کار بندد.
معاون وزیر خارجه اسرائیل: جنگ ایران و عراق در حال حاضر برای تلآویو مسکن است، لیکن در درازمدت خطراتی برای دولت یهود خواهد داشت.
سخنگوی وزارت امور خارجه چین: آرزمندیم دو کشور ایران و عراق از یک موضع معتدل پیروی کرده، اختلافات خود را از راه گفتگو حل نمایند.
تحلیل‌ها و تفسیرها
رادیو آمریکا
شواهد و دلایل جنگ ایران و عراق:
-۱ هر دو کشور می‌خواهند خلیج فارس را زیر کنترل کامل خود داشته باشند.
۲- جنگ ناشی از اختلافات تاریخی بین ایرانیان شیعه و اعراب سنی مذهب است .
۳- عراق مخالف تقسیم حاکمیت شط العرب است و ادعای حاکمیت مطلق بر آن را دارد.
۴- سقوط رژیم شاه و متلاشی شدن ارتش نیرومند ایران که قدرت دست بالا را در خاورمیانه داشت و اینک عراق به صورت قدرت مسلم منطقه درآمده است.
صدام در این جنگ دنبال چه منافعی است؟ عراقی‌ها در جستجوی رهبری منطقه و به دست گرفتن رهبری کشورهای غیرمتعهد هستند، ولی سر نگرون کردن رژیم آیت الله خمینی و تسلط بر خوزستان و شط العرب از اهداف اولیه رهبری عراق است رادیو مسکو: آمریکا پرواز هواپیماهای اکتشافی خود را در خلیج فارس افزایش داده تا از این طریق حرکت سریع نیروی دریایی آمریکا را که در اقیانوس هند مستقرند، تضمین کند، از سوی دیگر، کارتر به پنتاگون دستور سری داده تا چگونگی استفاده از سلاح اتمی را در منطقه بی‌ثبات خاورمیانه طرح ریزی نماید. این شواهد نشان می‌دهد که آمریکا برای مداخله فعالانه در امور کشورهای خلیج فارس آماده می‌شود. آمریکا مدعی است که خواهان همکاری با کشورهای اسلامی بر پایه برابری حقوقی و احترام به حق حاکمیت ملی است، ولی در عمل خواستار آن است که کشورهای اسلامی یا کاملاً تابع اوامر واشنگتن باشند یا حداقل روش نیک خواهانه در پیش گیرند، و اگر یک کشور اسلامی خط مشی مستقل اتخاذ کند کلیه وسایل زور و اقشار اقتصادی و دیپلماتیک تا مداخله نظامی را علیه آن به کار می‌گیرد. برای همین است که جمهوری اسلامی ایران را تحت شانتاژ و فشار بی‌سابقه قرار داده و ناوگان بزرگ خود را در نزدیکی سواحل آن مستقر کرده و در آوریل گذشته عملیات تجاوزکارانه مستقیم علیه ایران انجام داده است.
رادیو لندن: واقعیت امر آن است که شوروی با نگرانی بین ایران و عراق موضع گرفته است. شوروی مایل نیست روابط خود را با هیچیک از دو کشور قطع کند. امّا ادامه جنگ نه تنها دو کشور را در معرض خطر قرار خواهد داد، بلکه بی‌طرفی شوروی را نیز زیر سوال خواهد برد. شوروی یا باید تجهیزات نظامی بیشتری در اختیار عراق بگذارد و خطر قطع روابط خود را با ایران بپذیرد یا با رد تقاضای عراق، سبب لغو قرارداد دوستی ۱۹۷۲ گردد. بنابراین، تشویق و نگرانی شوروی از ادامه جنگ واقعی است.
رادیو کلن: گویا چندی قبل سوریه بی‌سر و صدا و مخفیانه به ایران اسلحه و تجهیزات نظامی تحویل داده است. این موضوع را روزنامه انگلیسی دیلی تلگراف اعلام کرد، امّا تقاضای ایران مبنی بر پشتیبانی سیاسی و مانورهای انحرافی در مرز سوریه و عراق از طرف حافظ اسد رد شده است.
آسوشیتدپرس: صدام در این جنگ دنبال چه منافعی است؟ عراقی‌ها در جستجوی رهبری منطقه و به دست گرفتن رهبری کشورهای غیرمتعهد هستند، ولی سر نگرون کردن رژیم آیت الله خمینی و تسلط بر خوزستان و شط العرب از اهداف اولیه رهبری عراق است.
رادیو امان: روزنامه کویتی الانبا می‌نویسد: صلح ایران و عراق برقرار نمی‌شود مگر اینکه خمینی از سیاست توسعه جویانه خود عدول کند. تهران باید سرزمین‌های عربی غصب شده و سه جزیره ابوموسی و تنب بزرگ و تنب کوچک را مستردد دارد.
ادامه دارد…
