در حکمت ۵۸ نهج‌البلاغه آمده است: «الْمَالُ مَادَّهُ الشَّهَوَاتِ؛ مال و ثروت ماده اصلی همه شهوات است»
حجت‌الاسلام شکیبایی در گفت‌وگو با ایسنا به تشریح حکمت ۵۸ نهج‌البلاغه امیرالمومنین (ع) پرداخته که شرح آن زیر آمده است:
بدیهی است که منظور از شهوت در اینجا هرگونه علاقه مفرط نفسانی و هوس آلود است. اعم از این که مربوط به شهوت جنسی، مقام یا تشریفات، زرق و برق دنیا و یا انتقام جویی و امثال آن باشد. این نکته نیز روشن است که برای رسیدن به خواسته‌های نفسانی و هوا و هوس‌ها مال نقش اصلی را بازی می‌کند و هر قدر فزونی یابد خطر افتادن در شهوات بیشتر است.
اضافه بر این ثروت مایه غرور است و غرور نیز ریشه اصلی بسیاری از گناهان است، به علاوه مال هر چه بیشتر شود انسان را به خود مشغول‌تر می‌سازد و طبعاً از یاد خدا و اطاعت حق باز می‌دارد. به خاطر این دلایل سه گانه می‌توان به عمق کلام امام پی برد.
بدیهی است آنچه امام در این گفتار حکیمانه فرموده هشداری است به غالب مردم که در فزونی مال نکوشند، زیرا خطرات زیادی را به دنبال دارد اما چنان نیست که هر ثروتمندی هواپرست و شهوت پرست باشد. این حکم کلی مانند احکام دیگری نظیر آن استثنائاتی دارد. گروه زیادی راه قارون را پیمودند و اموالشان مایه غرور و کفرشان شد، جمع اندکی نیز از مال برای رسیدن به مهم‌ترین طاعات الهی بهره گرفتند.
این معنا در آیات مربوط به قارون آمده است: «وَابْتَغِ فِیمَا آتَاکَ اللهُ الدَّارَ الاْخِرَهَ وَلاَ تَنسَ نَصِیبَکَ مِنَ الدُّنْیَا وَأَحْسِنْ کَمَا أَحْسَنَ اللهُ إِلَیْکَ وَلاَ تَبْغِ الْفَسَادَ فِی الاْرْضِ إِنَّ اللهَ لاَ یُحِبُّ الْمُفْسِدِینَ؛ در آنچه خدا به تو داده سرای آخرت را بطلب و بهره خویش را از دنیا فراموش مکن و همان گونه که خدا به تو نیکی کرده (به بندگان خدا) نیکی کن و هرگز در جستجوی فساد در زمین مباش که خدا مفسدان را دوست ندارد.»
بر همین اساس است که در بسیاری از آیات قرآن از مال نکوهش شده و در بعضی از آیات از آن مدح و ستایش به عمل آمده و به عنوان خیر (نیکی) از آن یاد شده است.
در آیه ۱۸۰ سوره «بقره» در مورد وصیت می‌فرماید: «اِنْ تَرَکَ خَیراً …؛ کسی که اموالی از خود به یادگار گذاشته است…»؛ و در آیه ۸ سوره «عادیات» در مذمت بعضی از طغیانگران می‌فرماید: «وَإِنَّهُ لِحُبِّ الْخَیْرِ لَشَدِیدٌ؛ اموال را بسیار دوست دارند.»
در روایات اسلامی نیز آثار این مذمت و مدح درباره اموال فراوان دیده می شود که آوردن آن‌ها ما را از شرح این کلام دور می‌کند.
تنها به ذکر این روایات پرمعنا که از ابن عباس نقل شده و قاعدتاً آن را از پیغمبر اکرم (ص) یا امیرمومنان علی (ع) شنیده است قناعت می کنیم. او می‌گوید: «إنَّ أوَّلَ دِرْهَم وَدینار ضُرِبا فِی الاْرْضِ … أنْ یُحِبُّوکُما؛ نخستین درهم و دیناری که سکه آن در زمین زده شد شیطان نگاهی به آن‌ها افکند هنگامی که آن را دید آن‌ها را برگرفت و روی چشم خود گذارد سپس به سینه خود چسبانید آن گاه فریاد شادی کشید بار دیگر آن را به سینه خود چسبانید سپس خطاب به آن‌ها گفت: شما نور چشمان من و میوه دل من هستید هرگاه بنی آدم شما را دوست دارند من به آن قانعم، هر چند بتی را پرستش نکنند (چه بتی بالاتر از شما) برای من همین بس که فرزندان آدم به شما عشق بورزند.»
کوتاه سخن آنکه مال ابزاری است مشترک مانند انرژی اتم که هم می‌توان از آن بمب ویرانگر ساخت و هم به وسیله آن نیروی برق تولید کرد که دنیا را روشن سازد و کارخانه‌ها را به حرکت درآورد، هر چند این نیرو هنگامی که به دست ناصالحان بیفتد غالباً در جنبه‌های ویرانگر به کار گرفته می شود.
انتهای پیام
