در حکمت ۶۸ نهج‌البلاغه آمده است: «الْعَفَافُ زِینَهُ الْفَقْرِ، وَ الشُّکْرُ زِینَهُ الْغِنَی؛ خویشتن‌داری و عفت زینت فقر و شکرگزاری زینت غنا است.»
حجت‌الاسلام شکیبایی در گفت‌وگو با ایسنا به تشریح حکمت ۶۸ نهج‌البلاغه امیرالمومنین (ع) پرداخته که شرح آن زیر آمده است:
فقیر در معرض آفات مختلفی مانند اظهار حاجت توأم با ذلت، دست بردن به سوی اموال حرام، ناسپاسی در برابر خداوند و … قرار دارد؛ اما اگر خویشتن‌دار باشد نه دست حاجت به سوی لئیمان می‌برد و نه عزت نفس خود را زیر پا می‌گذارد، نه آلوده حرام می‌شود و نه زبان به ناشکری می‌گشاید، بنابراین عفت به معنای خویشتن‌داری، زینت فقر است، از این رو خداوند از این گونه فقیران در قرآن مجید با عظمت یاد کرده و می‌فرماید: «لِلْفُقَراءِ الَّذِینَ أُحْصِرُوا فِی سَبِیلِ اللّهِ لاَ یَسْتَطِیعُونَ ضَرْباً فِی الأْرْضِ یَحْسَبُهُمُ الْجَاهِلُ أَغْنِیَاءَ مِنَ التَّعَفُّفِ تَعْرِفُهُمْ بِسِیمَاهُمْ لاَ یَسْئَلُونَ النَّاسَ إِلْحَافًا؛ (انفاق شما مخصوصاً باید) برای نیازمندانی باشد که در راه خدا در تنگنا قرار گرفتند (از وطن خود برای شرکت در میدان جهاد آواره شده و در تأمین زندگی وامانده‌اند) آن‌ها نمی‌توانند (برای تأمین روزی) مسافرتی کنند و از شدت خویشتن‌داری افراد ناآگاه آن‌ها را بی‌نیاز می‌پندارند؛ اما آن‌ها را از چهره‌هایشان می‌توانی بشناسی. آنان هرگز با اصرار چیزی از کسی نمی‌خواهند». این همان عفت است که زینت فقر است.»
البته باید توجه داشت که عفت معنای عام و معنای خاصی دارد: معنای خاص آن پاک‌دامنی در مقابل آلودگی‌های جنسی و معنای عام آن هرگونه خویشتن‌داری در برابر گناه و کارهای زشت و پست است.
در حدیث دیگری از امام (ع) در غررالحکم می‌خوانیم: «مَنْ عَفَّ خَفَّ وِزْرُهُ وَعَظُمَ عِنْدَاللّهِ قَدْرُهُ؛ آن کس که عفاف پیشه کند بار گناهش سبک و قدر و مقامش در پیشگاه خدا افزون می‌شود.»
اما در مورد غنا که بهترین زینت شکرگزاری است؛ نه تنها شکر لفظی بلکه شکر عملی. اغنیا و ثروتمندانی که شکر عملی به جا می‌آورند، به نیازمندان کمک می‌کنند، در کارهای خیر و عام المنفعه سرمایه‌گذاری می‌نمایند، به آن‌ها که وام می‌خواهند وام می‌دهند و حتی به کسانی که محتاج‌اند و روی سؤال ندارند به طور پنهانی کمک می‌کنند آن‌ها برترین زینت را در زندگی برای خود فراهم کرده‌اند، در پیشگاه خدا آبرومندند و در برابر خلق خدا نیز دارای شخصیت و آبرو و چه زینتی از این بالاتر.
اما اگر غنی راه طغیان پیش گیرد، در کمک به دیگران بخل بورزد، آلوده شهوات و عیش و نوش گردد، در نظر همه زشت و منفور خواهد شد.
البته همه باید شکر نعمت‌های خدا را به جا آورند؛ ولی این کار برای آن‌ها که مشمول نعمت بیشتری هستند زیبنده‌تر، بلکه لازم‌تر است.
شکر نعمت را باید از پیامبران بزرگ الهی یاد گرفت، سلیمان که ملک و حکومت بی‌مانندی داشت و جن و انس سر بر فرمان او بودند و بسیاری از قوای زمین و آسمان در خدمت او قرار داشتند هنگامی‌که می‌بیند یکی از شاگردانش به نام «آصف بن برخیا» چنان مقام والای روحانی پیدا کرده که می‌تواند تخت «بلقیس» را در یک چشم بر هم زدن از شهر سبأ به شام نزد وی حاضر کند می‌گوید: «هَذَا مِنْ فَضلِ رَبِّی لِیَبْلُوَنِی أَشْکُرُ أَمْ أَکْفُرُ؛ خداوند چنین نعمتی را در اختیار من گذاشته تا مرا بیازماید که آیا شکر نعمت به جای می‌آورم یا نه (و به یقین من شاکر و سپاس‌گزار او هستیم).»
شکرگزاری نه تنها برای غنی زینت، بلکه موجب فزونی نعمت است. رسول خدا (ص)» فرمود: «مَا فَتَحَ اللَّهُ عَلَی عَبْد بَابَ شُکْر فَخَزَنَ عَنْهُ بَابَ الزِّیَادَهِ؛ خدا درِ شکرگزاری را به روی کسی نگشود که زیادی نعمت را از او باز دارد».
انتهای پیام
