خبرگزاری مهر – گروه سیاست؛ رامین عبدالله شاهی: جزایر ایرانی تنب کوچک و بزرگ و ابوموسی و نام خلیج فارس تابلویی است تا ایران به کمک آنها خطوط قرمز خود به جهانیان یادآوری کند. این چراغ برای آنهایی است که هر از گاهی با خطای محاسبه وارد سیاست‌بازی‌های بی‌سرانجام می‌شوند.
این ۳ جزیره راهبردی در خلیج فارس نقطه‌ای است تا بر خلاف برخی همگرایی‌های تاکتیکی، نگاه راهبردی تهران را با حمایت قاطبه ایرانیان، در حفظ کیان و تمامیت ارضی کشورمان در برابر همه دوستان و دشمنان تاکتیکی و راهبردی به نمایش بگذارد.
عکس‌های یادگاری لاوورف وزیر خارجه روسیه با مقام‌های کشورهای حوزه جنوبی خلیج فارس و توصیه‌های غیر کارشناسی مقام‌های مسکو برای مذاکره در خصوص بخش‌هایی از خاک همیشگی کشورمان و نیز حساب عربی وزارت خارجه این کشور که به جای نام رسمی خلیج‌فارس از آرزوهای برخی کشورهای عربی استفاده کرد، خطاهایی بود که آثار منفی برای مقام‌های کرملین به جای خواهد گذاشت.
امضای بیانیه پایانی ششمین دور مذاکره‌های راهبردی وزرای خارجه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس و روسیه، در خصوص جزایر سه‌گانه ایرانی ابوموسی، تنب‌بزرگ و تنب‌کوچک بود که موجب بروز واکنش‌های گسترده در سطح مقامات و رجال سیاسی و رسانه‌ها و مردم کشورمان شد.
روسیه و ۶ کشور عضو شورای همکاری خلیج‌فارس در پایان نشست اخیر خود در مسکو با نام گفت‌وگوی راهبردی روسیه و کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس، در بیانیه‌ای مشترک خواهان ارجاع پرونده جزایر سه گانه به دیوان بین‌المللی دادگستری به‌منظور حل و فصل این مسئله مطابق با مشروعیت بین‌المللی، شدند. در بخشی از بیانیه صادره از سوی کشورهای حاشیه خلیج‌فارس و روسیه آمده است: «وزیران خارجه بر تمامی تلاش‌های مسالمت‌آمیز، از جمله ابتکارات امارات متحده عربی و کوشش‌های این کشور در دستیابی به راه‌حلی صلح‌آمیز در مورد موضوع جزایر سه‌گانه تنب‌بزرگ، تنب‌کوچک و ابوموسی از طریق مذاکرات دوجانبه با دیوان بین‌المللی دادگستری تأکید می‌کنند.»
واقعیت آن است این ۳ جزیره ایرانی که در اواخر دوران قاجاریه و در قرن ۱۳ هجری خورشیدی توسط بریتانیایی‌ها اشغال شد و همان زمان با نامه اعتراضی کشورمان نیز برای ثبت در تاریخ مواجه شد، برای همیشه جز لاینفک سرزمینی است که قرن‌ها به نام ایران در همه جهان شناخته می‌شود. حتی ایران همواره ضمن تأکید بر جز لاینفک بودن این جزایر ایرانی آمادگی خود را برای مذاکره با طرف اماراتی و رفع سو تفاهم‌ها بر اساس اسناد و ادله تاریخی ابراز داشته است، اما هر گونه شائبه و تردید در خصوص احتمال غیر ایرانی بودن این جزایر و یا ارجاع به دادگاه بین المللی را غیر قابل قبول دانسته است.
در این خصوص درست است اماراتی‌ها علی‌رغم بهبود روابط کشورهای حوزه جنوبی خلیج فارس با ایران بر طبل تنش می‌کوبند، اما روس‌ها نباید وارد این بازی خطر ناک می‌شدند. حتی دعوت به مذاکره در این بیانیه می‌توانست با اعلام رسمی حاکمیت ایران بر این ۳ جزیره همراه باشد، نه آنکه این پیشنهاد ابتدا اصل حاکمیت ایران را زیر سوال ببرد و آنگاه درخواست غیر سازنده مذاکره داده شود.
حال پس از موضوع گیری های نسنجیده روس‌ها در بیانیه مشترکشان با کشورهای حوزه جنوبی خلیج فارس در خصوص جزایر ایرانی و زیر سوال رفتن حاکمیت ایران، کمربندها در سیاست خارجی کشورمان محکم می‌شود. در این راه سایر مقامات سیاسی کشورمان به همراه رسانه‌ها به کمک دستگاه دیپلماسی کشور آمده و از توصیه‌های رندانه مسکو برای مذاکره در خصوص جزایری که بخش لاینفک ایران است ناخرسند بوده و در برابر روسیه موضع گیری کردند، تا مسکو مراقب افعالش باشد و تصور نکند گرایش ایران به سمت شرق اجازه چشم پوشی از منافع ملی و حاکمیت ارضی خود را می‌دهد.
روسیه مواضع خود را اصلاح کند
برهمین اساس، محسن رضایی رئیس دبیرخانه شورای عالی هماهنگی اقتصادی سران قوا و فرمانده سپاه در طولانی‌ترین جنگ کلاسیک قرن بیستم در توئیتی معنا دار نوشت: روسیه چین آمریکا و انگلیس بدانند ایران به دوران قاجار و پهلوی بر نمی‌گردد جمهوری اسلامی با تمام قدرت از سرزمین حقوق و ملت خود دفاع می‌کند. روسیه مواضع خود را اصلاح کند.
وی افزود: روابط ما با آنها از روی ضعف نیست هیچکس حق سو استفاده از روابط فی‌مابین را ندارد.
پس از آن ائمه جمعه در خطبه‌های سیاسی خود به نیکی و در دفاع از منافع ملی کشورمان روس‌ها را خطاب قرار دادند و خواستار اصلاح رفتارشان شدند.
ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان نیز در مطلبی تصریح کرد: «این جزایر تعلق ابدی به ایران داشته و صدور اینگونه بیانیه‌ها با روابط دوستانه ایران و همسایگان مغایرت دارد.»
کنعانی افزود: «جمهوری اسلامی ایران با تأکید بر استمرار سیاست حسن همسایگی و احترام متقابل، توسعه و ثبات منطقه را مسئولیت جمعی کشورهای منطقه می‌داند.»
مماشاتی در حفظ تمامیت ارضی با هیچ طرفی نداریم
محمد باقر قالیباف رئیس مجلس شورای اسلامی به عنوان رئیس یکی از قوای ۳ گانه کشورمان در نطق پیش از دستور خود در بهارستان، در خصوص مواضع روس‌ها موضوع گیری کرد.
قالیباف در نشست علنی (یکشنبه ۲۵ تیر ۱۴۰۲) مجلس، گفت: مجلس شورای اسلامی مطالب بیانیه مشترک کشورهای حاشیه خلیج فارس و روسیه در خصوص جزایر سه‌گانه ایرانی را قویاً رد می‌کند. به همسایگان ایران از جمله روسیه اعلام می‌کنیم که حفظ ثبات و توسعه اقتصادی منطقه تنها بر مبنای رعایت اصول حسن همسایگی از جمله احترام به تمامیت ارضی کشورمان میسر است.
رئیس مجلس شورای اسلامی ادامه داد: تمامیت ارضی ایران با خون صدها هزار تن از پاک‌ترین و شجاع‌ترین جوانان این آب و خاک حفظ شده است و ما در این خصوص با هیچ طرفی مماشات نمی‌کنیم. به علاوه، روسیه که خود قربانی توسعه طلبی‌های ژئوپلتیکی غرب و ناتو و در حال نبرد علیه آن است، نباید به برنامه ژئوپلتیکی غرب برای بی ثبات سازی خلیج فارس کمک کند، آن هم در حالی که ایران تنها ضامن ثبات در خلیج فارس و خنثی کننده برنامه‌های خطرناک غرب در این منطقه حساس است.
رئیس قوه مقننه عنوان کرد: مبنای عمل جمهوری اسلامی ایران در سیاست خارجی، تعامل با همه دولت‌های مشروع بر اساس منافع ملی با رعایت سه اصل عزت، مصلحت و حکمت است بر این اساس امروز ایران و روسیه به عنوان دو کشور مهم منطقه، در حال طراحی و پیشبرد همکاری در حوزه‌های مختلف بر مبنای منافع مشترک هستند ولی همسایه روس ما باید بداند مسیر همکاری از رهگذر احترام به خطوط قرمز مردم ایران، از جمله تمامیت ارضی و استمرار حاکمیت ایران بر جزایر ۳ گانه تنب کوچک، تنب بزرگ و ابوموسی می‌گذرد.
راه حل اختلافات جزایر چهارگانه میان ژاپن و روسیه مذاکره مستقیم است
کمال خرازی وزیر سابق خارجه کشورمان در دیدار با سفیر ژاپن گامی مهم را برداشت. وی در این دیدار روز دوشنبه (۲۶ تیر ۱۴۰۲) پر معنا با «کازوتوشی آیکاوا»، سفیر ژاپن در تهران، گفت: راه حل اختلافات ارضی میان ژاپن و روسیه مذاکره مستقیم است.
رئیس شورای راهبردی روابط خارجی بهترین راه برای حل و فصل اختلافات ارضی ژاپن و روسیه درباره ۴ جزیره واقع در اقیانوس آرام را مذاکره مستقیم بین دو کشور دانست و اظهار داشت: جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک موضع اصولی با هر گونه مداخله نظامی و نقض حاکمیت و تمامیت ارضی کشورها مخالف است و به اعتقاد اینجانب بهترین راه برای حل و فصل اختلافات ارضی بین ژاپن و روسیه بر سر جزایر چهارگانه، مذاکره مستقیم بین دو کشور است.
سفیر ژاپن در واکنش به اظهارات خرازی با تشریح موضع کشورش در باره جنگ اوکراین و تبعات احتمالی این بحران برای ژاپن و محیط پیرامونی آن، به اختلاف ارضی کشورش با روسیه اشاره کرد و گفت: با شروع جنگ اوکراین، روسیه مذاکرات دوجانبه با ژاپن در خصوص جزایر اشغالی کوریل را متوقف کرده است.
روسیه به همان چاله‌ای افتاد که چین به درون آن افتاد
علی‌اکبر ولایتی مشاور امور بین‌الملل رهبر معظم انقلاب اسلامی از دیگر مقام‌های بود که موضع اخیر روسیه را محکوم کرد. وی در یادداشتی با تأکید بر اینکه «روسیه به همان چاله‌ای افتاد که چندی پیش، چین به درون آن افتاد»، گفت: «نکته مهم و تأسف‌بار که در روزهای اخیر اتفاق افتاده، صدور بیانیه مشترک بین روسیه و کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس است که در اینباره به دوستان روس خود می‌گوئیم که سادگی نکنند. موضوع جزایر ایرانی ابوموسی، تنب‌بزرگ و تنب‌کوچک بر اساس قواعد بین‌المللی کاملاً روشن است.»
وزیر سابق خارجه کشورمان با استناد به چند دلیل تاریخی دال بر حاکمیت ایران بر جزایر سه‌گانه، اظهار داشت: «در زمان صدارت میرزا علی‌اصغرخان اتابک در عهد ناصرالدین‌شاه به درخواست دولت ایران، وزارت دفاع انگلیس، نقشه منطقه را در پاسخ رسمی به درخواست دولت ایران به کشورمان ارسال نمود که در آن نقشه ابوموسی، تنب‌بزرگ و تنب‌کوچک جز ایران ترسیم شده است که این دلیل محکمی بر حاکمیت ایران بر این جزایر است.»
ولایتی ادامه داد: «میرزا علی‌اصغرخان اتابک پس از اینکه انگلستان پرچم خود را در ابوموسی بالا برد، دستور داد تا پرچم انگلیس را پایین آوردند و پرچم ایران را مجدداً نصب کردند.»
مشاور امور بین‌الملل رهبر معظم انقلاب اسلامی بیان داشت: «در سال ۱۹۷۱ میلادی که پهلوی دوم از حق ایران در بحرین گذشت و خیانت بزرگی را مرتکب شد، با وساطت انگلیسی‌ها در عوض جریان مذکور به ایران بازگردانده شد. در این میان دیوید اوئن، وزیر خارجه انگلیس نقش اساسی داشت. بعد از انقلاب اسلامی ایران و به‌خصوص بعد از جنگ تحمیلی، امارات از هر فرصتی برای طرح این موضع ناحق استفاده می‌کند.»
توضیحات روس‌ها را کافی نمی‌دانیم
پس از این اقدامات تأمل بر انگیز مقام‌های کشورمان، حسین امیر عبداللهیان وزیر خارجه کشورمان در دیدار با وزیر خارجه کشور عمان موضع رسمی جمهوری اسلامی ایران را در خصوص اشتباه روس‌ها بر زبان آورد.
وزیر امور خارجه کشورمان در جریان نشست خبری با همتای خود از سلطنت عمان گفت: روز گذشته از کانال‌های دیپلماتیک توضیحاتی از مقامات روسیه دریافت کردیم. ما این توضیحات را کافی نمی‌دانیم.
امیرعبداللهیان با اشاره به بیانیه اخیر روسیه و شورای همکاری خلیج فارس گفت: در این بیانیه بندی در مورد تمامیت ارضی جمهوری اسلامی ایران گنجانیده شد. ما با هیچ طرفی در خصوص حاکمیت، استقلال و تمامیت ارضی جمهوری اسلامی ایران هیچ گونه تعارفی نداریم.
وی افزود: از آنچه که در یکی از بندهای این بیانیه در خصوص جزایر سه گانه که دارای تعلق ابدی به جمهوری اسلامی ایران است، درج شده است، ناخرسند هستیم. پس از احضار سفیر روسیه، روز گذشته از کانال‌های دیپلماتیک توضیحاتی از مقامات روسیه دریافت کردیم. ما این توضیحات را کافی نمی‌دانیم و هرگز تکرار این رویه را در بیانیه‌ها و مداخله روسیه و یا هر طرف دیگری در مسیر تمامیت ارضی ایران را برنمی‌تابیم.
واکنش درست جمهوری اسلامی ایران به این اتفاقات، این موضوع را اثبات می‌کند که تهران نسبت به منافع خود حساس است و اجازه نمی‌دهد که توازن جبهه شرق در مقابل غرب و اروپا به سادگی بر هم بخورد. باید گفت سیاست سیال است و باید بر اساس اتفاقات و شرایط روز تصمیم گیری‌های جدید و بازنگری‌ها صورت بگیرد. ایران برای مصونیت از برخی رفتارهای همسایه شمالی خود لازم است با اتخاذ سیاست موازنه، اجازه بازی با کارت کشورمان را به هیچ‌یک از قدرت‌ها ندهد، تا بتواند جایگاه خود را به‌عنوان یک قدرت نوظهور در نظم جدید منطقه‌ای و جهانی تثبیت کند.
قابل تأمل آن است که کشورمان همراه با برخی کشورهای موسوم به شرق و گروه‌های مقاومت در منطقه برای مقابله با زیاده خواهی‌های کشورهای غربی، دارای مواضع مشترک و همپوشانی منافع است اما این به معنای آن نیست که تهران اجازه دهد حتی یک وجب از خاکش زیر چرخ دنده‌های سیاست بازی برخی کشورهای ظاهراً همسو از بین برود.
بی تردید وزن اصلی در روابط جهانی قدرت است و ایران امروز با همه چالش‌های اقتصادیش با ابرقدرت شدن فاصله چندانی ندارد. روس‌ها به خوبی به یاد دارند که چگونه در زمان نادر شاه بخش‌هایی از قفقاز را از عثمانی‌ها گرفته و به ایران پیش‌کش کردند.
از سویی آنها نیک می‌دانند مردم ایران با همه گرایش‌های فکری و حتی سیاسی در درون خانواده بزرگ خود، در دفاع از تمامیت ارضی کشور از نام خلیج همیشه فارس گرفته تا جزایر سه گانه همواره با خود و حاکمیت متحد خواهند بود و در این خصوص با هیچ قدرتی مماشات نخواهند داشت.
همچنین بر همگان روشن است که مواضع به حق جمهوری اسلامی ایران در خصوص رژیم اشغالگر قدس چگونه است اما به خاطر داریم حتی در زمان دفاع ۸ ساله در برابر رژیم بعثی صدام، امام خمینی (ره) با بیان جمله معروف، «راه قدس از کربلا می‌گذرد» راهبردها و تاکتیک‌های کشورمان را در دفاع از منافع ملی ترسیم کردند لذا قرار نیست برای مهار زیاده خواهی‌های برخی کشورهای غربی به چاه برخی دسیسه‌های دیپلماتیک بیفتیم. بنابراین کشورمان در دفاع از منافع خود با احدی تعارف و مماشات ندارد و اجازه نخواهد جزایر ایرانی در سرمای مسکو یخ بزند.
روسیه عذرخواهی کند
هادی سید افقهی در گفتگو با خبرنگار مهر، با اشاره به بیانیه روسیه و کشورهای شورای همکاری‌های خلیج فارس در رابطه با جزایر سه گانه ایران، اظهار داشت: این سیاست در سفر آقای «شیء جی پینگ» رئیس جمهور چین در جلسه مشترک با اعضای شورای همکاری خلیج فارس در پیش گرفته شد که یک خطای بزرگی بود و آنها این خطا را به میلیاردها دلار انعقاد تفاهم‌نامه، فروش سلاح و خرید نفت و گاز ارزان ترجیح می‌دهند.
وی ادامه داد: اگر ما با چینی‌ها محکم برخورد می‌کردیم و موضع‌گیری برخواسته از عزت، حکمت، مصلحت، تمامیت ارضی و استقلال اتخاذ می‌گرفتیم و هزینه‌های سنگین سیاسی را بر آنها وارد می‌کردیم، دیگر روسیه به خود اجازه چنین گستاخی را نمی‌داد.
کارشناس مسائل غرب آسیا بابیان اینکه وضعیت روسیه وضعیت بدتری است چرا که آنها در حال جنگ هستند لذا باید در اینباره بسیار مراقبت می‌کردند، تصریح کرد: اینکه روسیه بخواهد اینگونه گستاخی کند و با تمامیت ارضی ایران بازی کند هیچگاه قابل پذیرش نیست.
سید افقهی عنوان کرد: اگر اینبار هم مثل مسئله چین با محکوم کردن‌های لفظی با روسیه برخورد کنیم ممکن است در آینده یک کشور ضعیف دیگری بیاید و در مورد جزایر سه گانه بر علیه ما اظهار نظر کند.
وی با بیان اینکه اینگونه اقدامات توهین به ملت ایران و نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران است، مطرح کرد: در رابطه با تعلق جزایر سه گانه به ایران ده‌ها سند تاریخی داریم. لازم است در اینباره صداوسیما و حتی خود وزارت خارجه از کارشناسان و تاریخ‌دانان، کارشناس جغرافیای سیاسی‌دان دعوت کنند و توضیحاتی را جهت آگاهی بخشی ارائه دهند.
کارشناس مسائل غرب آسیا افزود: سوی دیگر قضیه اماراتی‌ها هستند که با صهیونیست‌ها ضد و بندهایی را داشته‌اند. امارات قطعاً مورد مقبول آمریکایی هاست.
سید افقهی با انتقاد از امارات گفت: امارات یک کشور میکروسکوپی و کوچکی است که می‌خواهد با شیطنت‌ها و ادعاهای پوچ خود روابط ما با کشورهای دیگر را بر هم زند.
وی بیان کرد: امارات می‌خواهد پای ایران را به دادگاه‌های بین‌المللی بکشاند و از سویی دیگر پای آمریکا و سازمان ملل را به این موضوع باز کند.
کارشناس مسائل غرب آسیا با طرح این سوال که امارات از کجا چنین اقتداری را آورده است، افزود: امارات کشوری است که قدرتی ندارد و فقط به نفت خود متکی است! بنابراین روسیه و چین بخاطر طمعی که به نفت امارات دارند، از این بیانیه حمایت کردند و اگر روزی نفت آنها تمام شود قطعاً دیگر ارتباطی با آنها نخواهند داشت.
سید افقهی افزود: این مسئله اواخر عمر منحوس رضا خان و پسر او انجام شد. آنها بحرین را واگذار کردند که البته سازمان ملل هم نقش شیطنت آمیزی در این قضیه داشت.
وی یادآور شد: امارات با چنین اقدامی با منافع امنیتی و مسائل عالی کشورمان بازی می‌کند لذا ضرورت دارد با آنها هم برخورد شود و سفیر آنها هم احضار شود.
کارشناس مسائل غرب آسیا افزود: برخورد ایران با روسیه و چین باید حساب شده باشد و به سمت قطع روابط یا تیرگی روابط نرود چرا که این مهم هدف امارات است.
سید افقهی با تاکید بر اینکه روسیه باید از ایران عذرخواهی کند، تصریح کرد: بنابراین جمهوری اسلامی ایران اقتدار اول امنیتی و نظامی منطقه را داراست لذا امارات در حدی نیست که بخواهد برای ما شاخ و شانه بکشد.
